Ka vende që nuk të duhen fjalë për t’i përshkruar, thjesht i ndjen. Lumi Vjosa është një prej tyre. I egër, i lirë dhe i paprekur, ai nuk është vetëm një rrjedhë uji që përshkon Shqipërinë nga malet në det, por shpirti i natyrës shqiptare. Nëse ndonjëherë keni ëndërruar të ecni pranë një lumi që rrjedh i lirë siç ka bërë prej mijëra vitesh, duke dëgjuar zhurmën e ujit që përplaset mbi gurë dhe zërat e natyrës që të mbushin mendjen me qetësi, atëherë Vjosa është vendi yt. Në një Evropë ku lumenjtë janë bërë të rrallë për shkak të digave dhe ndërhyrjeve, Vjosa qëndron si një mrekulli e gjallë, një nga të fundit të llojit të vet dhe tani më shumë se kurrë, ajo është gati të tregojë historinë e saj.
Një rrjedhë që magjeps, nga malet e Greqisë deri në Adriatik
Lumi Vjosa nis udhëtimin e tij të gjatë nga malet e Pindit në Greqi, ku njihet si Aoos dhe vazhdon përmes zemrës së Shqipërisë duke krijuar një mozaik peizazhesh mahnitëse. Me një gjatësi prej mbi 270 kilometrash dhe një shtrat që në disa vende arrin deri në 2 kilometra gjerësi, Vjosa nuk është thjesht një lumë, por një udhë natyrore përmes kanioneve, fushave, brigjeve të egra dhe ishujve ranorë që ndryshojnë formë çdo vit. Gryka e Këlcyrës, ujërat e kthjellta të Përmetit dhe brigjet e gjera pranë Tepelenës janë vetëm disa nga vendet ku ky lum të lë pa frymë. Në fund të udhës, ai derdhet në Detin Adriatik, duke përfunduar një rrugëtim që është po aq i bukur sa edhe i pasur në biodiversitet.
I fundit i egër në Evropë
Në një kontinent ku shumica e lumenjve janë shndërruar në kanale të kontrolluara me diga dhe barriera, Vjosa është një përjashtim i rrallë. Ajo rrjedh e lirë nga burimi në derdhje, pa asnjë pengesë të madhe artificiale, duke ruajtur proçeset natyrore të sedimentimit, përmbytjes dhe migrimit të faunës ujore. Pikërisht për këtë, Vjosa është quajtur “Amazon-i i Evropës”. Ky lum është shtëpia e qindra specieve të rralla, nga llundra evropiane deri te flamingot rozë në deltën e Nartës dhe shërben si një laborator i gjallë për shkencëtarët dhe një parajsë për dashamirësit e natyrës. Tani, me statusin e saj si Parku i Parë Kombëtar i një Lumi të Egër në Evropë, Vjosa përfaqëson një model për të ardhmen e lumenjve të mbrojtur në të gjithë kontinentin.
Aventurë në çdo kthesë të lumit
Përveç bukurisë natyrore dhe rëndësisë ekologjike, Vjosa është një destinacion i jashtëzakonshëm për aventurë dhe relaks. Zona e Përmetit është kthyer në një qendër të njohur për rafting dhe kajak, ku uji i kthjellët dhe rapidet e natyrshme ofrojnë emocione për çdo nivel aventure. Në brigjet e saj mund të shijosh kampingje nën yje, shëtitje në natyrë, vëzhgim të shpendëve, apo thjesht pushime në bujtina të vogla tradicionale që ofrojnë mikpritje të ngrohtë dhe ushqim të shijshëm lokal. Vjosa të bën të ndihesh sikur ke dalë nga realiteti i përditshëm dhe je zhytur në një botë ku natyra flet me gjuhën e saj të pastër.
Për më shumë mbi aktivitetet në zonë, vizito: Zbulo outdoor activities në Përmet – Love Albania
Më shumë se një lumë, një udhë e historisë dhe kulturës
Lumi Vjosa nuk është vetëm një mrekulli natyrore, por dhe dëshmitar i historisë mijëravjeçare të Shqipërisë. Qytete si Përmeti, Këlcyra, Tepelena dhe fshatra të lashta përgjatë luginës kanë lulëzuar falë ujit të tij. Urat e vjetra me harqe, rrënojat ilire dhe romake, si dhe monumentet osmane, dëshmojnë se ky lum ka shërbyer si një arterie jetike për tregtinë, lëvizjet ushtarake dhe shkëmbimet kulturore ndër shekuj. Pranë deltës së tij ndodhet Apollonia, një nga qytetet më të rëndësishme antike të Ilirisë. Ndërsa më në jug, Gjirokastra, qyteti i gurit dhe trashëgimi e UNESCO-s, qëndron pranë një dege të Vjosës, si kujtesë e lidhjes së pandashme mes natyrës dhe qytetërimit. Në këngët polifonike të zonës, në tregimet popullore, madje edhe në emrat e njerëzve, Vjosa jeton si një figurë poetike dhe frymëzuese për shqiptarët.
Një fitore për natyrën dhe për të ardhmen
Pas viteve me përpjekje, protesta dhe angazhim nga komuniteti lokal dhe organizatat mjedisore, në vitin 2023, Vjosa u shpall zyrtarisht Parku i Parë Kombëtar i një Lumi të Egër në Evropë. Kjo do të thotë se lumi dhe katër degët e tij kryesore do të mbeten përherë të paprekura nga diga, ndërtime apo shfrytëzime shkatërruese. Kjo nuk është vetëm një arritje për Shqipërinë, por një moment historik për të gjithë Evropën, një shembull se si zhvillimi mund të bashkëjetojë me ruajtjen e natyrës. Parku i Vjosës jo vetëm që mbron biodiversitetin e rrallë, por krijon mundësi të reja, duke hapur rrugën për një formë turizmi miqësor me natyrën, nisma edukative për brezat e rinj dhe zhvillim ekonomik të qëndrueshëm për banorët e zonës.
Zbulo më shumë nga zemra e Shqipërisë
Nëse Vjosa ju ka lënë mbresa përmes këtyre fjalëve, imagjinoni çfarë ndjesie ju jep kur ta shihni, ta dëgjoni dhe ta ndjeni nga afër, të ndjeni erën e freskët mbi ujë, të dëgjoni zhurmën e natyrës dhe të takoni njerëz që jetojnë në harmoni me këtë mrekulli. Ndajeni këtë artikull me miqtë tuaj, lërini që edhe ata të zbulojnë “zemrën blu të Evropës”, dhe pse jo, planifikoni së bashku udhëtimin tuaj të radhës në këtë copëz të egër e të pastër të Shqipërisë. Vjosa është më shumë se një destinacion, por një thirrje për të rifituar lidhjen me natyrën dhe Shqipëria ka plot të tjera si ajo që presin të zbulohen.
Zbulo më shumë destinacione natyrore në Shqipëri këtu: LoveAlbania.al
