Lahuta shqiptare në UNESCO në vitin 2025 shënon një nga momentet më domethënëse kulturore për Shqipërinë. Kur UNESCO shtoi zyrtarisht “Artin e të luajturit, kënduarit dhe punuarit të lahutës” në listën e trashëgimisë, ajo njohu jo vetëm instrumentin, por një traditë të tërë të gjallë mjeshtërie, interpretimi që ka formësuar identitetin shqiptar për shekuj.
Çfarë është Lahuta?
Lahuta është një vegël muzikore prej druri me një tel të vetëm, e gdhendur nga një copë e vetme druri panje ose arre dhe e mbuluar me lëkurë të shtrirë kafshe. Qafa e saj e gjatë shpesh gdhendet me figura simbolike—shqiponjë, kokë dhie ose motive gjeometrike tradicionale—duke e bërë çdo instrument një shprehje unike të artizanatit vendas. E luajtur me një hark të lakuar, lahuta prodhon një tingull të ashpër dhe rezonant që shoqëron zërin e lahutarit, interpretuesit tradicional.
Por instrumenti është i pandashëm nga këngët epike që mbart. Përmes legjendarit Eposi i Kreshnikëve, lahutarët kanë ruajtur histori trimërie, besnikërie, nderi dhe rezistence—duke e shndërruar lahutën në një instrument të kujtesës kolektive.
Pse ka rëndësi njohja nga UNESCO?
Duke e vendosur këtë traditë në Listën e Trashëgimisë Jomateriale që Ka Nevojë për Mbrojtje të Menjëhershme, UNESCO sinjalizon si rëndësinë kulturore, ashtu edhe brishtësinë e saj. Zbrazja e fshatrave, migrimi dhe ndryshimi i shijeve muzikore do të thotë më pak interpretues aktivë dhe më pak të rinj që e mësojnë këtë art në mjedisin e tij autentik. Ajo që dikur jehonte natyrshëm në odat malësore, dasma dhe tubime komunitare, sot rrezikon të mbijetojë vetëm në skena të organizuara.
Statusi Lahuta shqiptare në UNESCO kërkon që Shqipëria të zbatojë një plan konkret mbrojtës: të mbështesë mjeshtrit dhe interpretuesit, të organizojë punëtori për të rinjtë, të dokumentojë repertorin dhe të sigurojë që arti i punimit dhe interpretimit të instrumentit të mbetet i gjallë. Kjo nuk është vetëm njohje, por përgjegjësi.
Kjo përfshirje e ngre lahutën krah thesareve të tjera kulturore shqiptare të njohura nga UNESCO, duke forcuar praninë e vendit në hartën kulturore botërore.
Çfarë e bën këtë traditë unike?
- Është një formë arti e plotë
UNESCO e njeh lahutën si një traditë të bashkuar—punimi, këndimi dhe interpretimi i saj janë pjesë të pandashme të të njëjtit art. - Ruajtëse e trashëgimisë epike gojore
Prej brezash, lahuta ka shërbyer si rojtarja e Eposit të Kreshnikëve, duke transmetuar vlera, mite dhe kujtesë historike. - E rrënjosur lokalisht, por me jehonë universale
E lindur në malet e veriut, temat e saj—nderi, sakrifica, identiteti—përkojnë me përvoja njerëzore kudo. - Vijon të evoluojë
Sot, interpretues të rinj dhe madje gra lahutare po ringjallin traditën, duke treguar se kjo trashëgimi është ende e gjallë dhe e përshtatshme me kohën.
Një kapitull i ri për një tingull të lashtë
Njohja Lahuta shqiptare në UNESCO ndihet thellësisht simbolike për shqiptarët—një afirmim i një tingulli që ka udhëtuar përmes shekujve të qëndresës, tregimit dhe krenarisë kulturore. Tani, sfida është të kthesh këtë njohje globale në veprim lokal: më shumë skena për lahutarët, më shumë nxënës, më shumë dokumentim dhe më shumë mundësi që komunitetet të rilidhen me rrënjët e tyre muzikore.
UNESCO e ka njohur lahutën si një thesar që ka nevojë për mbrojtje urgjente. Bota e ka dëgjuar zërin e saj—tani nuk duhet lejuar të shuhet.
Për lexuesit që duan të eksplorojnë më shumë tradita shqiptare të njohura së fundi nga UNESCO, vizitoni: Transhumanca Shqiptare Fiton Njohjen nga UNESCO
